9 Thể Loại Game Hay Ho Bị Lãng Quên Mà Game Thủ Nên Thử (Hoặc Mong Chờ Hồi Sinh)
Ngành công nghiệp trò chơi điện tử đã tồn tại hơn nửa thế kỷ, với những ví dụ sớm nhất được ghi nhận từ cuối những năm 1950. Giống như bất kỳ loại hình giải trí nào khác – nghệ thuật, văn học hay truyền hình – game cũng đã trải qua vô số xu hướng và sự tiến hóa đáng kể trong suốt quãng thời gian dài đó. Kết quả là, một số thể loại game đã dần chìm vào quên lãng trong dòng chảy lịch sử hoặc bị hòa nhập vào các thể loại khác phổ biến hơn. Tuy những thể loại này có thể sẽ không bao giờ trở lại vị thế thống trị ngành công nghiệp, nhưng sẽ thật tuyệt vời nếu thấy các nhà phát triển game mới thử sức với những ý tưởng cũ, chỉ để xem liệu chúng có còn sức hấp dẫn hay không. Người ta thường nói: thứ lỗi thời hôm nay có thể là retro của ngày mai. Một nhà phát triển đầy tham vọng có thể tạo ra sự trở lại ngoạn mục cho những phong cách gameplay đã bị lãng quên từ lâu. Chúng ta hoàn toàn nên hoan nghênh nỗ lực hồi sinh bất kỳ thể loại nào trong chín thể loại game dưới đây.
Một ảnh cắt ghép nhiều tựa game khác nhau, bao gồm Minecraft và New Super Lucky
9. Phiêu Lưu Dựa Trên Văn Bản (Text Adventures)
“Hãy Lấy Bình Nước!” (Get Ye Flask)
Trong những ngày đầu của game máy tính tại gia, những thứ như đồ họa là một sự xa xỉ xa vời. Máy tính thời đó chỉ đủ sức hiển thị các dòng văn bản, nên yếu tố hình ảnh gần như không thể thực hiện. Chính trong kỷ nguyên này mà các game phiêu lưu dựa trên văn bản như Zork đã trở nên nổi tiếng, tạo nên một “sân khấu trong tâm trí” cho những ai biết cách vận dụng trí tưởng tượng.
Trong những game này, mọi thứ đều được mô tả cho bạn bằng những đoạn văn dài (hoặc đôi khi không quá dài), từ những gì bạn nhìn thấy, những gì bạn có thể lấy đến nơi bạn có thể đi. Đây là thời điểm trước khi chuột máy tính ra đời, nên bạn phải gõ các lệnh cụ thể vào dấu nhắc lệnh như “go west” (đi về phía tây) hoặc “get sword” (lấy thanh kiếm).
Đây là một thể loại đòi hỏi khả năng tư duy đột phá, vì những tính năng hữu ích của một căn phòng hay vật phẩm không phải lúc nào cũng hiển thị rõ ràng chỉ qua mô tả. Game phiêu lưu dựa trên văn bản phần lớn đã bị hòa nhập vào thể loại tiểu thuyết hình ảnh (visual novel) và game nhập vai (RPG), nhưng sẽ rất thú vị nếu thấy một câu chuyện sánh ngang với Disco Elysium được thể hiện hoàn toàn không có yếu tố hình ảnh.
Màn hình giới thiệu game Zork I, một game phiêu lưu dựa trên văn bản kinh điển
8. Game Bắn Súng Dùng Súng Quang Học (Light Gun Games)
Chúng Ta Có Công Nghệ!
Súng quang học từng là một trong những thiết bị điều khiển game phổ biến nhất, cả ở nhà lẫn trong các khu game thùng (arcade). Một trong những game súng quang học nổi tiếng nhất từng được tạo ra là Duck Hunt trên hệ máy NES, dù cũng có rất nhiều game arcade kinh điển khác như House of the Dead, Point Blank, và Time Crisis. Ra khu game thùng mà không dành vài phút cầm khẩu súng nhựa để bắn thì thật thiếu sót.
Thật khó để súng quang học tồn tại đến ngày nay, không chỉ vì game sử dụng thiết bị ngoại vi đã dần lỗi thời, mà còn vì sự thay đổi định dạng TV đã làm cho cảm biến ánh sáng trở nên lỗi thời.
Tuy nhiên, vẫn còn một số ít game súng quang học có thể chơi tại nhà sử dụng công nghệ như tay cầm Joy-Con của Switch. Rõ ràng, việc tạo ra một game súng quang học hoàn toàn mới cho bất kỳ nền tảng nào khác ngoài Switch hoặc Switch 2 sẽ là một cuộc chiến đầy khó khăn, nhưng thể loại này là một trụ cột quan trọng của lịch sử game thùng và xứng đáng được duy trì, với phần cứng lý tưởng của nó.
Người chơi đang ngắm bắn một tên lính gác trong game Time Crisis, một tựa game bắn súng dùng súng quang học nổi tiếng
7. Game Đi Màn Hình Ngang Góc Nhìn Từ Bên (Side-View Platformer)
Mở Rộng Tầm Nhìn
Đây là một sự thật thú vị: trước khi có Super Mario Bros., rất nhiều game đi cảnh (platformer) sử dụng màn hình tĩnh duy nhất vì các nhà phát triển không tìm ra cách để làm cho nền game cuộn (scroll). Thay vào đó, những game này sẽ hiển thị bản đồ lớn hơn với các sprite nhân vật nhỏ hơn, cho bạn thấy hành động từ góc nhìn ngang. Điều này bao gồm các game như Donkey Kong, Burger Time, và Dig-Dug.
Ngày nay, đồ họa cuộn không còn là vấn đề, vì vậy nếu bạn định làm game đi cảnh, không có lý do gì để không chọn cách tiếp cận phức tạp hơn. Tuy nhiên, các game như Burger Time lại vui chính vì hành động trong game rất dồn dập, gói gọn.
Lối chơi nhanh, gần như ngột ngạt, thực sự nhấn mạnh kỹ năng căn thời gian và sự khéo léo. Toàn bộ bản đồ nằm ngay trước mắt bạn, và bạn cần phải nhận thức 100% về vị trí của mọi thứ. Đây sẽ là một thể loại tuyệt vời để tạo ra các game cạnh tranh.
Lối chơi của game Burger Time, một game đi cảnh màn hình ngang với mục tiêu làm bánh burger
6. Game Chiến Thuật Giải Đố (Puzzle-Strategy)
Thực Sự Vận Động Trí Óc
Đôi khi, trong các game nhập vai chiến thuật (strategy RPGs), bạn có thể gặp một nhiệm vụ có tính chất giải đố một chút, như “đánh bại kẻ thù này bằng đơn vị cụ thể này” hoặc “phá hủy mục tiêu này mà không chạm vào chướng ngại vật kia”.
Trong những game đó, chiến đấu chiến thuật vẫn là điểm thu hút chính, và giải đố chỉ là một chút gia vị. Tuy nhiên, trong quá khứ, có những game đã thành công trong việc pha trộn giải đố và chiến thuật với tỷ lệ ngang nhau.
Game nổi tiếng nhất của thể loại lai này là Lemmings, một game mà bạn không chỉ cần chỉ huy và quản lý một số lượng lớn các đơn vị tự hoạt động, mà bạn còn cần giải một câu đố mở về bẫy và địa hình để dẫn dắt chúng đến nơi an toàn.
Đã có một số game lấy cảm hứng từ công thức này; “Lemmings” thậm chí còn là một thẻ tìm kiếm (tag) trên Steam. Tuy nhiên, đã lâu rồi không có bản phát hành nổi bật nào pha trộn giải đố và chiến thuật với tỷ lệ ngang nhau, và với sự kết hợp thể loại đang ở mức cao nhất từ trước đến nay, đây có thể là thời điểm tốt cho một sự trở lại.
Cấp độ đầu tiên trong game Lemmings, một game chiến thuật giải đố kinh điển
5. Game Edutainment (Giải Trí Kết Hợp Giáo Dục)
Vừa Vui Vừa Học!
Ngay từ những năm 80, game đã cố gắng kết hợp yếu tố giáo dục với giải trí, trong một thể loại thường được gọi là edutainment. Có một số game thuộc thể loại này trên các hệ máy console, nhưng nếu bạn là một đứa trẻ những năm 90, bạn có lẽ sẽ nhớ đến những tựa kinh điển như Carmen Sandiego, Super Solvers, và nhiều game Humongous Adventure. Bạn đang tự lừa dối bản thân nếu nói rằng bạn không học được ít nhất một điều gì đó từ những game đó.
Thật không may, phong cách truyền thông giáo dục đặc trưng đó phần lớn đã lỗi thời, với hầu hết các nhà phát triển liên quan đã giải thể hoặc bị các công ty khác mua lại từ lâu.
Rõ ràng, game edutainment sẽ không bao giờ có cùng mức độ sản xuất hoặc lối chơi như một bản phát hành game thông thường, nhưng nó vẫn là một phần của lịch sử game, chưa kể đến tuổi thơ tập thể của chúng ta. Những game thủ lớn lên cùng những tựa game đó có lẽ sẽ rất thích có những game mới cùng đẳng cấp cho con cái của họ.
Các quần xã sinh vật khác nhau trong game Putt-Putt Saves the Zoo, một game edutainment dành cho trẻ em
4. Game Bắn Súng Theo Tuyến (Rail Shooter)
Cứ Để Chúng Đến Với Bạn
Trong game bắn súng góc nhìn thứ nhất (first-person shooter) hoặc thứ ba (third-person shooter), bạn điều khiển nhân vật của mình khi họ săn lùng những kẻ địch không ngờ tới để hạ gục. Tuy nhiên, trong game bắn súng theo tuyến, kẻ thù thay vào đó sẽ tìm đến bạn, cho dù bạn đang di chuyển trên bộ hay bay trên bầu trời. Bạn có thể cho rằng điều này là dư thừa, vì chúng ta đã đề cập đến game súng quang học.
Thực tế, nhiều game súng quang học cũng là game bắn súng theo tuyến, chẳng hạn như House of the Dead đã nói ở trên, nhưng điều đó không có nghĩa là hai thể loại này hoàn toàn giống nhau.
Ví dụ, các game như Star Fox, Space Harrier, và Sin and Punishment là game bắn súng theo tuyến sử dụng các cơ chế điều khiển truyền thống. Khi bạn không phải lo lắng nhiều về việc điều khiển nhân vật của mình, bạn có thể tập trung nhiều hơn vào việc bắn hạ kẻ thù đang lao tới và đạt được điểm số thực sự cao.
Game bắn súng theo tuyến cũng rất tuyệt vời để tạo ra những màn trình diễn mãn nhãn, vì cảm giác triển khai bom hoặc khả năng đặc biệt và nhìn kẻ thù tan biến hàng loạt thật sự rất thỏa mãn. Điểm số cao và hình ảnh ấn tượng sẽ là yếu tố hoàn hảo cho các game livestream trong thời đại hiện đại.
Lối chơi của game Space Harrier, một game bắn súng theo tuyến 3D cổ điển
3. Game Thể Thao Arcade (Arcade Sports)
Ít Hiện Thực Hơn, Vui Hơn!
Đa số game thể thao được phát hành ngày nay tập trung vào tính hiện thực, cấp phép sử dụng những cầu thủ mới nhất và hot nhất, và thiết lập các sơ đồ điều khiển phức tạp nhất để mô phỏng lối chơi của giải đấu một cách trung thực nhất có thể.
Điều đó cũng tốt nếu bạn thích sự hiện thực, nhưng ở các thế hệ trước, khi tính hiện thực chưa thực sự được xem xét, game thể thao tập trung nhiều hơn vào việc có nhịp độ nhanh và vui hơn bất cứ điều gì khác.
Game thể thao arcade như NBA Jam hoặc NFL Blitz đã loại bỏ hầu hết các yếu tố phức tạp của các môn thể thao tương ứng, rút gọn chỉ còn vài nút và một cần điều khiển. Một phần cái hay của thể thao ngoài đời là gần như bất kỳ ai cũng có thể chơi, và điều đó cũng có thể là cái hay của game thể thao.
Có rất ít game thể thao trong thời đại hiện đại chọn cách tiếp cận này, nhưng chúng thường là những sản phẩm nhỏ và thường mô phỏng các môn thể thao giả tưởng hơn là sử dụng bất cứ thứ gì chúng ta quen thuộc. Hãy tưởng tượng một game thể thao có nhịp độ nhanh, dễ tiếp cận với mức độ sản xuất mà các game thể thao hiện tại có được sẽ hấp dẫn đến mức nào.
Người chơi thực hiện cú ném rổ trong game NBA Jam, một game bóng rổ arcade đặc trưng
2. Game Bắn Ruồi Lặp Vòng (Looping Shoot ‘Em Up)
Vòng Quanh Thế Giới
Thể loại game bắn ruồi (shoot ‘em up) điển hình, cả trong quá khứ và hiện tại, đều có các màn chơi tự cuộn, nơi kẻ thù xuất hiện theo các mẫu và đội hình cố định. Đây là một cách hay để mô phỏng một con tàu đơn độc bay vào vùng địch nguy hiểm. Tuy nhiên, nếu bạn muốn miêu tả một con tàu đang bảo vệ lãnh thổ của mình, một cách tiếp cận tốt hơn sẽ là game bắn ruồi lặp vòng.
Trong các game như Defender hoặc Fantasy Zone, con tàu của bạn có toàn quyền di chuyển trong một bản đồ ngang hoàn chỉnh, với kẻ thù xuất hiện ngoài tầm nhìn của bạn theo các khoảng thời gian nhất định. Bạn có thể không nhất thiết phải bảo vệ một mục tiêu thực tế, nhưng đó chắc chắn có thể là một yếu tố.
Chủ yếu, đó chỉ là việc bắn hạ tất cả chúng mà không bị bắn trúng, điều này khó hơn tưởng tượng khi mục tiêu đến từ cả hai phía.
Fantasy Zone, đặc biệt, đã thêm các yếu tố thú vị như cửa hàng phụ tùng để nâng cấp tàu của bạn ngay trong game. Game bắn ruồi thông thường đã tồn tại đến thời đại hiện đại, vì vậy cũng công bằng khi các game lặp vòng có cơ hội của chúng.
Lối chơi của game Fantasy Zone, một game bắn ruồi lặp vòng với đồ họa tươi sáng
1. Game Bắn Súng Trong Ống (Tube Shooter)
Một Dấu Ấn Của Đồ Họa 3D Sớm
Có lẽ là một trong những thể loại ít được đại diện nhất trong lịch sử game là game bắn súng trong ống, đến mức rất có thể bạn không biết chúng ta đang nói về điều gì ở đây. Phổ biến trong các khu game thùng vào đầu những năm 1980, chỉ có hai ví dụ về game bắn súng trong ống xuất hiện trong tâm trí: Gyruss và Tempest. Khái niệm này tương tự như game bắn ruồi, nhưng thay vì màn hình ngang hoặc dọc, nhân vật của bạn di chuyển theo hình tròn quanh chu vi màn hình, bắn các mục tiêu bay về phía bạn như thể chúng đang ở trong một cái ống.
Đây là một cách tuyệt vời để thể hiện các khái niệm và công nghệ game 3D sơ khai. Tempest 2000 thậm chí còn là game ra mắt cùng máy Atari Jaguar vào năm 94, dù điều đó có ý nghĩa gì đi nữa. Đồ họa 3D không cần phải thể hiện nữa, nhưng đây là một hình thức điều khiển game mới lạ chưa bao giờ thực sự có được vị trí nổi bật của mình.
Với đồ họa phức tạp hơn ngày nay, bạn có thể mô tả đủ loại quái vật kỳ dị bò lên một cái ống về phía bạn, điều này sẽ rất phù hợp với thẩm mỹ khoa học viễn tưởng hoặc thậm chí là kinh dị.
Màn 1 của game Tempest, một ví dụ điển hình của thể loại game bắn súng trong ống
Kết Luận
Lịch sử game là một kho tàng phong phú với vô số ý tưởng và phong cách chơi độc đáo. Mặc dù nhiều thể loại đã phát triển và thay đổi, hoặc nhường chỗ cho những xu hướng mới, chín thể loại được liệt kê trên đây vẫn mang trong mình những nét quyến rũ riêng biệt và tiềm năng lớn nếu được tái sinh với công nghệ hiện đại. Từ sự thử thách trí tuệ của game phiêu lưu văn bản, cảm giác hồi hộp khi ngắm bắn bằng súng quang học, nhịp độ dồn dập của platformer màn hình ngang, sự kết hợp độc đáo giữa giải đố và chiến thuật, tính giáo dục thú vị, đến lối chơi tập trung vào mục tiêu của rail shooter, sự đơn giản giải trí của game thể thao arcade, và cách di chuyển/bắn súng mới lạ của looping và tube shooter – mỗi thể loại đều đại diện cho một khía cạnh sáng tạo của ngành game.
Việc khám phá lại những thể loại này không chỉ giúp chúng ta hiểu hơn về cội nguồn và sự tiến hóa của trò chơi điện tử mà còn mở ra cánh cửa cho những trải nghiệm mới mẻ trong tương lai. Có lẽ một ngày nào đó, chúng ta sẽ lại được cầm súng quang học trong một khu game thùng hiện đại, giải một câu đố chiến thuật đầy thử thách, hoặc đơn giản là tận hưởng một ván bóng rổ arcade điên rồ.
Hãy chia sẻ cảm nhận của bạn về những thể loại game này ở phần bình luận! Thể loại game cũ nào bạn đã từng chơi và yêu thích? Và thể loại nào trong danh sách này bạn mong muốn thấy được hồi sinh nhất trong tương lai?
